Mando'a

Mando'a, czasem nazywany językiem mandaloriańskim to język używany przez Mandalorian i ich przodków, Taungów.

Gramatyka

W mando'a struktura zdań jest podobna jak we wspólnym. W mando'a nie występują przypadki. Jest też kilka rzeczy do zapamiętania. Początkowo mando'a był językiem wyłącznie mówionym.

Brak liter

Litery X, Z i F nie występują w mando'a. Zarazem dźwięk podobny do F zapisuje się jako VH. Również S często wymawia się jako Z.

Dwuznaczności w mando'a

Wiele wyrażeń w mando'a ma dwa, lub więcej słów, ale, jako że połączone słowa mają tylko jedno logiczne znaczenie, tłumaczy się je jako jedno. Na przykład dar'jetii, dosłownie przetłumaczono by jako już nie Jedi, lecz później było używane jedynie do nazwania mrocznego Jedi. Nie ma żadnej reguły co do znaczeń słów - jest to jednak ważny aspekt języku mandaloriańskim.

By zaznaczyć, że słowa zostały połączone, używa się apostrofu. Kiedy połączone słowo jest trudne do wymówienia, skraca się je. Na przykład powiemy Vor'e zamiast Vor'entye.

Liczba mnoga

Liczbę mnogą tworzymy przez dodanie końcówki -e. Gdy w liczbie pojedynczej słowo kończy się samogłoską dodajemy -se. Czasami dodaje się też apostrof, na przykład w wyrazie Gett'se. Jeśli słowo kończy się głoską -a zamieniamy ją na -e, na przykład w Ad'ika – Ad'ike.

Przedrostki

W mando'a przedrostki stoją same, pojawiają się na początku zdania. Na przykład tion, przedrostek pytający: So Karen, tion mhi hibira Mando'a iviin'yc? znaczy Karen, czy szybko uczymy się Mando’a?.

Rodzajniki

W mando'a rzadko stosuje się rodzajniki. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy naciskamy na kogoś. Istnieje kilka rodzajników określonych, najczęściej używany z nich to te, oraz rodzajnik nieokreślony eyn.

Odmiana czasowników

Większość czasowników ma przynajmniej dwie formy: bezokoliczniki, zakończone na -r i inne, które mają inną końcówkę. Nie nie mówi się Ni vorer, tylko Ni vore. Jeśli stosujemy czasowniki posiłkowe, takie jak ven i liser, to czasownik występuje w formie bezokolicznikowej. Na przykład można powiedzieć: Gar lise jorhaa'ir. (Możesz mówić.).

Przymiotniki odrzeczownikowe

Do tworzenia przymiotników odczasownikowych używa się przyrostków -la i -yc, zależnie od swobody wymowy. Znanym przykładem jest Di'kut: sam di'kut znaczy tyle co idiota. Lesz zmieniony w przymiotnik, przy użyciu przyrostka -la , daje Di'kutla. Przyrostek –la jest częściej używany dlatego, że jest łatwiejszy do wypowiedzenia niż –yc.

Stopniowanie

Przymiotniki stopniowane regularnie są zbudowane z samego przymiotnika i przyrostka -shy'a dla stopnia wyższego (na przykład dralshy'a) i --ne dla stopnia najwyższego (na przykład dralne).

Słownictwo

Poniżej wymienione zostały wszystkie znane słowa i wyrażenia w mando'a i ich tłumaczenia. Należy także pamiętać, że w mando'a nie ma słowa oznaczającego bohatera – jednak każdy, kto nim nie jest zasługuje na miano hut'uun/e - tchórz.

Liczby

Polski	Mando'a
jeden	solus
dwa	tad
trzy	ehn
cztery	cuir
pięć	rayshe'a
sześć	resol
siedem	e'tad
osiem	sh'ehn
dziewięć	she'cu
dziesięć	ta'raysh

Czasowniki

Mando'a	Polski
aliit	rodzina, klan
atiniir	wytrzymać, trzymać, tkwić
baatir	troszczyć się, martwić
beten	wzdychać
brokar	bicie (bicie serca, bić w bęben)
cuyir	być, istnieć
dinuir	dawać
duraanir	gardzić, patrzeć z góry, mieć w pogardzie
duumir	pozwalać
ganar	mięć, posiadać
hettir	płonąc
hibirar	uczyć się
hukaatir	ochraniać, osłaniać
jorso’ran	znosić, wytrzymać (czasownik archaiczny)
jurir	nieść
jorhaa'ir	rozmawiać
jurkadir	mieć z kimś kłopoty
kar'taylir	wiedzieć
liser	móc
motir	stać
narir	czynić, działać
nartir	postawić
nau'ur (czasami pisane jako naur)	wykuć
nau'ur kad	wykuć szablę
nynir	uderzyć, ugodzić
parjir	zwyciężyć,
shabiir	przykręcić
shukur	złamać, rozbić, zmiażdżyć
susulur	słuchać, słyszeć
takisir	obrażać, znieważać
trattok’o	upaść, zawieść
udesiir	odpocząć, być spokojnym
verborir	kupić, wynająć,
vorer	zaakceptować

Rzeczowniki

Mando'a	Polski
abesh	wschód
abiik	powietrze
a’den	gniew, furia
adu	pieśni (rzeczownik archaiczny)
ad	syn, córka, dziecko
ad'ika	dziecko, chłopiec, kochanie
aka	misja
akaan	wojna
akaan'ade	armia
aliit	rodzina, klan
aruetii	zdrajca, obcy
aruetiise	liczba mnoga do aruetii
ba'buir	pradziadek
beroya	łowca nagród
beskar	Mandaloriańska stal
beskar'gam	zbroja (dosłownie "stalowa skóra")
bes'uliik	Bazyliszek (dosłownie "stalowa bestia")
behot	kwasek cytrynowy, środek antyseptyczny, środek pobudzający
birgaan	plecak
buir	ojciec
burc'ya	przyjaciel
buy'ce	hełm; potocznie: pół kwarty, wiadro
ca	noc
chakaar	złodziej, drobny przestępca, szumowiny, kobieta lekkich obyczajów, bękart
chig	różne rodzaje gorących drinków, napar
Coruscanta	Coruscant
cyar'tomade	fani
darasuum	wieczność
dar'buir	już nie ojciec
dar'manda	stan bycia "Nie Mandalorianem"; nie poza światowiec, ale ten który stracił swoje dziedzictwo, więc i tożsamość i duszę
dar'jetii	już nie Jedi (Sith, Mroczny Jedi)
dar'yaim	piekło, miejsce które chcesz zapomnieć
dha	mrok
Dha Werda Verda	Wojownicy mroku
di'kut	głupek, idiota, bezużyteczna osoba); kontekst zależny: może nazywać durnia, głupca, kretyna itd.
droten	ludzie, społeczeństwo
entye	dług
gal	jasne piwa
gayi'kaab	radio
gayiyli	odrodziciel
gett	głowa
ge'verd	prawie wojownik
gihaal	ryba
gra'tua	zemsta
hut'uun	tchórz
ib'tuur	dzisiaj
jai'galaar	wrzaskliwy jastrząb
jetii	Jedi
jetiise	Republika, Jedi (liczba mnoga)
jetii'kad	miecz świetlny
ka’ra	gwiazdy
ka’rta	serce
kad	miecz
kama	tył, przepaska
Kaminiise	Kaminoanie
ke'gyce	dowództwo, rozkaz
kom’rk	rękawica
kando	znaczenie, waga
kot	siła
kote	chwała
kyr’am	śmierć
Mand'alor	Mandalor
Mandaloriańska stal	beskar
Manda'yaim	Mandalore (planeta)
Mando'ad	Mandalorianin (dosłownie: syn/córka/dziecko Mandalora)
mirshe	mózg, umysł
mirsh	komórka mózgowa
ne'tra gal	ciemne piwo
nibral	fajtłapa, niedojda; ktoś z kogo nie ma żadnego pożytku
or'dinii	szaleniec
osik	"poodoo"
parjai	zwycięstwo
prudii	cień
rang	popiół
runi	dusza
tal	krew
tar	przestrzeń kosmiczna, gwiazda, niebo
tat	brat (dialekt z Concord Dawn)
taungsarang	popiół Taung
tor	sprawiedliwość
tracinya	płomień
tracyn	ogień
troan	twarz
tsad	sojusz, grupa, organizacja
tuur	dzień
shebs	tył, tyłek
Siit	Sith
shuk'om	Crushgaunt
uj'alayi	bardzo gęste i słodkie ciasto zrobione ze zmiażdżonych orzechów, suszonych owoców i przypraw. Jest namaczane w kleistym syropie uj'jayl. Czasami zwane ciastem uj.
uj'Jayl (ooh-JAI-ul)	rodzaj kleistego syropu.
ven	przyszłość
verd	wojownik
vhett	rolnik
vode	bracia, siostry, towarzysze
vod'ika	zdrobniale brat, siostra (braciszek, siostrzyczka)
vongese	Yuuzhan Vongowie
werda	cienie (rzeczownik archaiczny)

Przymiotniki i przysłówki

Mando'a	Polski
a'denla	mściwy
adenn	bezlitosny
ani'la	ostateczny
aruetyc	zdradziecki
atin	uparty
briikase	szczęśliwy
dar (dahr)	już nie (np. Dar’buir - już nie ojciec)
darasuum	wieczny, na zawsze
di'kutla	głupi, idiotyczny
draar (drahr)	nigdy
dral	jasny, bystry
dralshy'a	silny, potężniejszy
ge'tal	czerwony
hettyc	płonący
hut'uunla	tchórzliwy
iviin'yc	szybki, szybko
jatne	najlepszy
kandosii	nieposkromiony, szlachetny
mirdala	bystry, mądry
nau	przed
ne'tra	czarny
ori	wielki, olbrzymi, bardzo
racin	blady
shabla	przekleństwo
shukla	zmiażdżony
sol'yc	pierwszy
talyc	krwawy, krwisty
teroch	bezlitosny
tome	razem
tracyn'la	spieczony, spalony
troch	oczywiście
ures	bez
solus	jeden, sam, jednostka
usen'ye	wulgarne powiedzenie, gdy chcemy, by ktoś odszedł

Inne słowa

Mando'a	Polski
a	ale
an	wszyscy
ashi	inny
ast	samo
bal	i
bah	do, ku
cuun	nasz
elek	tak
gar	ty, twój
ibic	to
jate	dobrze
jatne	najlepszy
juaan	obok
kaysh	jego, jemu
ke	przedrostek rozkazujący
ke nu	nie
lo	w
meg	który, co
meh	jeżeli
mhi	my
nayc	nie (potocznie: shh)
ner	mój
ni	ja
par	dla
sa	jak
shh	nie (potocznie)
sha or shal	na
te	ten
teh	z (kąd?)
ti	z (kim?)
tion	przedrostek pytający
tion'ad	kto, pytanie
vaii	gdzie
val	oni, ich
ven	przedrostek przyszłościowy

Wyrażenia

Mando'a	Polski
Aliit ori'shya taldin	"Rodzina to więcej niż tylko krew" - Mandaloriańskie przysłowie
Ba'slan shev'la.	Odwrót taktyczny. Mandaloriańskie wyrażenie.
Copaani gaan?	Chcesz pomocną dłoń?
Cuy'val Dar	"ten który już nie istnieje"
Duraani, burc'ya?	"Czy wyglądam śmiesznie, kolego?"
"Gar Aruetyc Jetiise lise nau'ur ca ti jetii'kade, a'a'denla Siite hibira atiniir darasuum."	"Wy zdradzieccy Jedi możecie rozświetlić noc przy pomocy waszych mieczy świetlnych, ale mściwi Sithowie nauczyli się wytrzymywać was na zawsze."
Gar ru kaymaru kaysh, di'kut: tion'meh kaysh ru jehaati?	Zabiłeś go, ty idioto: co jeżeli on kłamał? (Powiedziane przez Kala Skiratę do Walona Vaua w Komandosi Republiki: Potrójne Zero)
Gedet'ye	proszę
Haat, Ijaa, Haa'it	Prawda, Honor, Wizja —mówione podczas pieczętowania paktu
Haili cetare	Smacznego
Hukaat'kama	Ochraniaj moje tyły
Ib'tuur jatne tuur ash'ad kyr'amur.	"Dzisiaj jest najlepszy dzień, żeby ktoś zginął”
K'atini	Zassij to!
Kandosii!	"Zgroza!"
Ke barjurir gar'ade, jagyc'ade kot'la a dalyc'ade kotla'shya.	"Trenuj swoich synów żeby byli silni, a twoje córki żeby były silniejsze." Mandaloriańskie powiedzenie
Ke narir haar'ke'gyce rol'eta resol!	"Wykonać rozkaz 66!"
Ke nu jurkad sha Mando'ade, burc'ya!	"Nie zadzieraj z Mandalorianami, kolego!" (dosłownie: Nie podnoś miecza na Mandolorian, kolego!" )
Ke nu jurkad ti Mando'ade, burc'ya!	"Nie krzyżuj miecza z Mandalorianami, kolego!"
Ke'pare, ke baslana meh mhi Kyrayc	"Zostać na pozycjach, (i) odejść jeżeli się nam nie uda"
Ke'pare	"Zostać na pozycjach"
Ke'sush	Komenda dobrej starej armii.
Kom'rk tsad droten troch nyn ures adenn, Dha Werda Verda a'den tratu.	Oni są wrath cienia wojownika i rękawicą Republiki (Linijka Mandaloriańskiej pieśni wojennej zaadoptowanej dla Komandosów Republiki).
K'uur	Cisza!; Bądź cicho
Mar'e	Nareszcie!
Mhi solus tome, mhi solus dar'tome, mhi me'dinui an, mhi ba'jur verde.	Razem stanowimy jedność, osobno stanowimy jedność, podzielimy się wszystkim, wychowamy wojowników. Treść przysięgi małżeńskiej.
Mir'osik	przekleństwo
Mirdala Mird'ika!	"Mądry Mird!" (mówione przez Walona Vaua do zwierzaka Strilla, Lorda Mirdalan)
Mirsh'kyramud	nudna osoba (dosłownie: "morderca umysłów")
Mishuk gotal'u meshuroke, pako kyore	Ciśnienie tworzy klejnoty, łatwo tworząc rozpad. Mandaloriańskie przysłowie.
N'jurkad	"Nie zadzieraj ze mną"
N 'oya 'kari gihaal, Buir. (Noy-ah KAR-ee gee-HAAL, boo-EER)	Złowiłem rybę, Tato..
Nar dralshy'a	Próbuj mocniej
Ner vod	"mój brat/siostra" potocznie: "(mój) kumpel/chłopak/facet"
Ni kar'tayli gar darasuum (nee kar-TILE garh dah-RAH-soom)	potocznie: "Kocham cię"
Ni ru kaymaru Niktose. Meh Orjul jehaati, kay kar'tayli me'ni ven kaymaru kaysh	Zabiłem tego Nikto. Jeżeli Orjul kłamie, wie, że jego także zabije. (Walon Vau do Kala Skiraty)
Nu jurkad Mando'ade, burc'ya!	zapewnienie, porównywalne do "Spokojnie, przyjacielu"
Nu kyr'adyc, shi taab'echaaj'la	"Nie odejśc, zwyczajnie odmaszerowac daleko" (Mandaloriańskie wyrażenie na odejście)
Ori'jate	"Bardzo dobrze"
Resol'nare	sześć zasad stanowiących kulturę Mandalorian
Re'turcye mhi!	do widzenia, żegnaj
Ret'ini	to był wypadek
Su'cuy!	przyjacielskie przywitanie (dosłownie: "wciąż żywy" lub "wiec wciąż jesteś żywy")
Tion'ad hukaat'kama?	"Kto cię kryje?"
Tsad droten	Republika, demokracja, każdy rząd (dosłownie: "organizacja ludzi")
Usenye	"Odejdź!"
Udesii	"uspokój się", "nie przejmuj się"
Verd ori'shya beskar'gam.	"Wojownik to więcej niż (jego) zbroja" Mandaloriańskie przysłowie
Vor’e	dzięki, krótsza forma vor entye
Vor entye	dziękuje (dosłownie: "Akceptuje twój dług")

Pieśni

Ciekawostki

Język którego nauczył się Revan od Sashy jest połączeniem wspólnego z Mando'a.

Źródła